معمولاً هنگامى كه توپ، پائين‌تر از ناحيهٔ كمر قرار مى‌گيرد و در حال نزديك شدن به زمين است، اين فن كارآئى بيشترى پيدا مى‌كند. همچنين وقتى كه توپ در اثر يك ضربهٔ محكم با سرعت زياد هدايت مى‌شود، مى‌توان با اجراء تكنيك ساعد آن را به خوبى مهار كرده، سپس با وارد كردن نيروئى مناسب آن را به محل دلخواه ارسال نمود.
به ادامه مطالب برويد
نگاهى كوتاه به تاريخچهٔ اين فن روشنگر اين مطلب است كه در آغاز پيدايش واليبال، توپ‌هائى كه پائين‌تر از حد كمر بازيكنان قرار مى‌گرفت، با قسمت كف هر دو دست دريافت و ارسال مى‌گرديد. ولى چون چنين دريافتى معمولاً با مكث همراه بود و علاوه بر آن سرعت توپ باعث جدا شدن دست‌ها مى‌شد، اين شيوه دوام چندانى نيافت. سپس اهل فن روش ديگرى را ابداع كردند كه موجب شد مكث توپ در داخل دست‌ها كاهش يابد، با اين روش توپ‌هائى كه در سطح پائين بدن قرار داشت با پشت دست‌ها دريافت و ارسال مى‌شد. اما به مرور زمان و افزايش سرعت توپ اين روش نيز كارآئى خود را از دست داد، زيرا سرعت توپ دست‌هاى دريافت كننده را از يكديگر جدا مى‌كرد و در نتيجه مانع ارسال توپ به محل دلخواه مى‌گرديد. سرانجام ژاپنى‌ها فنى را ابداع كردند كه توانست جوابگوى همه نارسائى‌هاى مورد نظر باشد و اين بود كه فن ساعد در ميان علاقمندان به اين ورزش مرسوم گشت.
آموزش فن ساعد
در اين بخش از تكنيك به‌دليل شباهت زياد آن با فن پنجه، سعى مى‌شود از شرح وضعيت‌هاى مشابه اين فنون صرف‌نظر شود و تا جاى امكان تنها به نكاتى توجه گردد كه مخصوص فن ساعد باشد. بنابراين لازم است در هنگام تمرين فنون ساعد، تذكرات لازم در اين‌باره از سوى مربيان به فراگيران داده شود. براى يادگيرى اين فن بايد به اين موارد توجه شود:
- چهار انگشت دست عادت در داخل دست ديگر قرار داده مى‌شود، آنگاه شست‌ها به هم نزديك شده و در امتداد هم وضعيت ساعد را به‌وجود مى‌آورند (تصوير زير).
- سطح برخورد توپ با دست‌ها هر قدر بيشتر باشد، به همان اندازه ارسال توپ به هدف موردنظر از دقت بيشترى برخودار است.
- براى ايجاد سطح وسيع در ناحيهٔ ساعد، كافى است دست‌ها را از ناحيه مچ به‌طرف پائين بكشيد.
- در كليه حالات، ساعد و بازوى فراگير در امتداد يكديگر قرار دارند و هيچ‌گاه دست‌ها از ناحيهٔ مفصل آرنج خم نمى‌شوند (دست‌ها كاملاً راست و كشيده هستند).
- در هنگام دريافت توپ، چنانچه فراگير شكم و شانه‌هاى خود را به سمت داخل بكشد، شرايط آسان‌ترى براى دريافت او به‌وجود مى‌آيد.
- محل اصلى دريافت توپ كاملاً روى ساعد فراگير مى‌باشد، اين محل تقريباً به قطر دو انگشت بالاتر از مچ دست‌ها است.
- بالاتنه هم به سمت جلو متمايل است و پشت فراگير كاملاً صاف و سر به سمت بالا قرار دارد.
- فاصله پاها نسبت به هم اندكى بيش از اندازهٔ عرض شانه‌ها مى‌باشد.
در دريافت و ارسال توپ در وضعيت روى سر، بالاتنه تقريباً عمود بر پاها مى‌باشد.
وضعيت استقرار پاها
به‌طور كلى با اتخاذ سه روش مى‌توان نسبت به دريافت و ارسال توپ با ساعد اقدام كرد. البته لازم به يادآورى است كه اين شيوه‌ها براى اجراء فن پنجه نيز مناسب مى‌باشد. بديهى است فراگيران برحسب عادت خود (راست دست و چپ دست بودن) شيوه مناسب را اتخاذ مى‌كنند. اين روش‌ها عبارت است از:
- پاى چپ جلو و پاى راست عقب
- پاى راست جلو و پاى چپ عقب
- هر دو پا موازي.
۱.دريافت توپ با ساعد:
معمولاً توپ‌هائى كه داراى سرعت هستند و در ناحيه كمر و پائين‌تر از آن قرار دارند با ساعد دريافت مى‌شوند. وقتى توپ در ميدان ديد فراگير قرار گرفت، دست‌ها در جهت مسير توپ در وضعيت آماده مى‌باشند. در واقع مرحله دريافت با توقف كوتاه توپ در دست‌ها همراه است كه اين امر موجب كاهش سرعت توپ شده، در نتيجه به افزايش كنترل آن كمك مى‌كند. در اين حالت وزن، بيشتر روى پاى عقبى متمركز مى‌شود و زواياى اهرم‌هاى بدن كم‌تر شده، مركز ثقل به زمين نزديك‌تر مى‌گردد (تصوير زير)
۲. ارسال توپ با ساعد:
پس از دريافت توپ بلافاصله مرحله ارسال شروع مى‌شود. در اين مرحله فراگير در نظر دارد توپ دريافتى را به‌طرف هدف معين ارسال كند. معمولاً ارسال توپ با هدايت دست‌ها به سمت جلو انجام مى‌شود. لازم به ذكر است كه هدايت دست‌ها پس از جدا شدن توپ از ساعد نيز ادامه داشته، تا حدامكان به دنبال توپ كشيده مى‌شود. انتقال وزن بدن از پاى عقب به پاى جلو در هدايت توپ به هدف موردنظر كمك قابل توجهى مى‌كند. در اين وضعيت برخلاف مرحله دريافت، زواياى اهرم‌هاى بدن بيشتر (بازتر) شده، مركز ثقل بدن نيز به سمت بالا هدايت مى‌شود (تصوير زير).
اجراء ساعد
۱.اجراء ساعد در بالاى سر:
چنانچه بخواهيم توپ به‌صورت ساعد در بالاى سر دريافت و يا ارسال شود، بايد نكات زير مورد توجه قرار گيرد:
- در اين حالت بالاتنه تقريباً عمود بر اهرم‌هاى پا است.
- زاويهٔ دست‌ها نسبت به بدن تقريباً ۹۰ درجه است.
- كليهٔ اصول دريافت و ارسال توپ نيز در اين حالت رعايت مى‌شود (تصوير زير).
۲. اجراء ساعد به سمت پشت:
در شرايط بازى اجراء اين فن نسبت به ساير فنون ساعد كم‌تر مشاهده مى‌شود. ولى چنانچه بخواهيم توپ به‌صورت ساعد به سمت پشت ارسال شود، لازم است نكات زير مورد توجه قرار گيرد:
- در اين حالت زاويهٔ بالاتنه نسبت به پاها بيش از ۹۰ درجه مى‌باشد.
- زاويهٔ دست‌ها نيز نسبت به بدن از ۹۰ درجه بيشتر بوده، در حالات مختلف اين زاويهٔ گاهى به ۱۸۰ درجه مى‌رسد.
- دست‌ها در مسير توپ هدايت مى‌شوند و ارسال‌كننده مى‌تواند از بالاى سر مسير حركت توپ را مشاهده نمايد (تصوير زير).
تمرينات در تكنيك ساعد
فراگيران در دو گروه جداگانه در دو سوى تور مقابل يكديگر قرار مى‌گيرند. مربى از آنان مى‌خواهد ابتدا توپ را با ساعد دريافت كنند و سپس با فن پنجه آن را براى يار مقابل از روى تور ارسال نمايند. هر فراگيرى پس از انجام اين تمرين در حالت دو، به انتهاى صف گروه خود رفته، براى حركت بعدى آماده مى‌شود. اجراء اين تمرين در تكرارهاى متوالى براى كسب مهارت بيشتر فراگيران ادامه مى‌يابد (تصوير زير).
فراگيران در حالى كه در يك صف و در مقابل مربى ايستاده‌اند، سعى مى‌كنند توپى را كه براى آنها پرتاب مى‌شود، با تكنيك ساعد به سمت هدف موردنظر (حلقهٔ بسكتبال) ارسال نمايند و سپس به دنبال توپ رفته، آن را در سبد توپ‌ها قرار دهند (چنانچه در محل تمرين حلقهٔ بسكتبال وجود نداشت، مى‌توان با مشخص كردن يك هدف بر روى ديوار و يا با استفاده از حلقهٔ متحرك تمرين را انجام داد). فراگيران بايد پس از انجام تمرين به انتهاى صف رفته، براى حركت بعد آماده شوند. براى تحرك بيشتر، مربى توپ را به نقاط مختلف زمين پرتاب مى‌كند تا فراگيران با سرعت بيشتر حركت كرده، توپ را با فن ساعد به هدف مورد نظر ارسال نمايند (تصوير زير).
بدون توپ
فراگيران در داخل زمين واليبال قرار مى‌گيرند و در حالت ثابت وضعيت دست‌ها را همراه ساير اهرم‌هاى بدن به نمايش مى‌گذارند. آنگاه آموزگار يكايك فراگيران را كنترل و حركات آنها را اصلاح مى‌كند. مى‌توان به فراگيران آموزش داد كه با سه شماره سريعاً دست‌ها را در وضعيت ساعد قرار دهند (تصوير زير). شماره ۱. جلو آوردن دست‌ها، شماره ۲. قرار دادن يك دست در داخل دست ديگر، شماره ۳. نزديك كردن شست‌ها به هم.
- فراگيران به شكلى در زمين مستقر مى‌شوند كه بتوانند بدون برخورد با يكديگر حركات بدون توپ را انجام دهند. از فراگيران خواسته مى‌شود براى دريافت توپ فرضى به سمت جلو، عقب، راست و چپ حركت كنند. در اين حالت نحوهٔ حركت و وضعيت دست‌هاى آنان از سوى آموزگار كنترل و اصلاح مى‌شود (تصاوير زير)
با توپ
- تمرين يك نفره:
از فراگيران خواسته مى‌شود كه هر كدام توپ خود را به هوا پرتاب كرده، سپس در وضعيت ساعد آن را دريافت نمايند (تصاوير زير).
اين تمرين با يك بار زمين خوردن توپ انجام مى‌شود. آنگاه از فراگيران خواسته مى‌شود كه همين حركت را در جهات مختلف انجام دهند. چنانچه حركات موردنظر به‌وسيلهٔ فراگيران بدون اشكال صورت گرفت، از آنان خواسته مى‌شود كه توپ را بدون برخورد با زمين به‌طور متوالى در وضعيت عمومى دريافت و ارسال نمايند (تصوير زير)
- تمرين دو نفره:
فراگيران دو به دو به فاصلهٔ تقريبى ۴ متر در مقابل يكديگر در داخل زمين مستقر مى‌شوند. در اين تمرين يكى از فراگيران مجرى و ديگرى به‌عنوان هدف با پرتاب كردن توپ بازيكن مقابل را در انجام تمرين كمك مى‌كند. پس از چندين بار تكرار و اصلاح حركات جاى بازيكنان تعويض مى‌شود. در پايان تمرين بازيكن پرتاب كننده توپ، تغيير جا مى‌دهد و در اين حالت بازيكن دريافت كننده، توپ را به محل جديد ارسال مى‌كند (تصوير زير)
- تمرين سه نفره و گروهى:
تمرينات سه نفره و گروهى را كه در مبحث فن پنجه ارائه شد با فن ساعد تركيب كرده، از فراگيران مى‌خواهند كه توپ‌ها را با دو ضربه (ساعد و پنجه) به بازيكن مقابل و... ارسال كنند. (تصوير زير)
نكات ايمنى
در اين تمرين بيشتر فشارها بر مفصل مچ پا و زانو و عضلات ران و... وارد مى‌شود. همچنين در اثر جابه‌جائى فراگيران كه در اسرع وقت انجام مى‌گيرد، احتمال كشيدگى عضلات پا وجود دارد. بنابراين لازم است قبل از تمرين فنون خصوصاً نواحى مذكور كاملاً گرم شود.
- اغلب ديده مى‌شود كه برخى از فراگيران در هنگام دريافت توپ با ساعد از جمع كردن برخى از انگشتان (انگشت نشانه) خوددارى مى‌كنند. اين امر خصوصاً در اين مقطع از آموزش احتمال آسيب‌ديدگى انگشت را فراهم مى‌سازد، كه بايد تذكرات لازم در اين مورد، به فراگيران داده شود.
- سعى شود در هنگام (پنجه، ساعد و...) فراگيران در مقابل هم و در امتداد يكديگر قرار گيرند تا بتوانند حركات يكديگر را زير نظر داشته باشند. از قرار دادن فراگيران در پشت سر هم جداً خوددارى شود زيرا در هنگام جابه‌جائى امكان برخورد شديد بين آنها وجود دارد.
منبع: http://www.aftabir.com